मानव जाति र जनावर पशु जातिमा धेरै फरक छन् । मान्छे सानै देखि स्कुल, कलेज पढ्छन् भन्ने जनावर पशुहरुले प्रकृतिले दिएको सबै उस्को ओटोमेटिक प्रणालीबाट सञ्चालन हुन्छन् । प्रकृति अनुसार सञ्चालन हुने पशुपंछी र जनावरहरु हुन्छन् भन्ने मानव जातिमा सानै बाल्यकाल देखि स्कुल शिक्षा, खेलकुद तथा अन्य ज्ञानवर्धक विषय वस्तु अध्यापन गर्ने गरेको हुन्छन् । अनि तेस्पछि अपराध हुने तेहि मानव जातिमै हुने हो ।

तपाईँलाई किन शिक्षा चाहियो । तपाईँलाई जीवन साथी किन चाहियो । तपाईँलाई जील्ल अदालत किन चाहियो । तपाईँको घर अगार्डी प्रहरी चौकी पकै छ, तर किन चाहियो । तपाईँलाई हस्पिटल किन चाहियो यी र यस्ता सेवासुविधाहरु मानव जातिलाई चाहिन्छ अथवा चाहिदैन भनेर भन्न सकिन्न् । मान्छे जातिको विचार फरक—फरक छ तसर्थ पनि यो अतिआव्श्यक छ भनेर त पकै भनुनैपर्छ तरपनि फेरी अर्को कुरा छ । सत्य त सबैले बुझनुपर्ने होइन र किन द्घन्द फेरी । र यो संसारमा सहि र गलत पढेलेखेका मान्छे बिच्च द्घन्द फेरी किन । कानुनी विधिको साशन पनि यहिँ संरचनाहरुले पनि देखाउँदछन् । संसारमा सरकार चलाउन र सरकार छ भन्ने श्ब्द यहिँबाट बुझन सकिन्छन् । यसो भनिरहदा सरकार यहिँबाट चल्छ अथवा अन्य केहि तत्वबाट सञ्चालन हुन्छन् भन्ने विषय वस्तु छुटैपछि छलफल गरुला तर अहिले यस विषयमा चर्चा गरौँ ।

विधालय, कलेज र उच्चस्तीय शिक्षा कस्को लागी चेतनशील प्राणी हाम्रो लागी, जील्ला अदालत कस्को लागी चेतनशील प्राणी मानिसको लागी । स्वास्थ्य चौकी र हस्पिटल कस्को लागी चेतनशील प्राणी हाम्रो लागी । प्रहरी कस्को लागी चेतनशील प्राणी हाम्रो लागी । गाउँ, गाउँ र सहर बजारमा शैक्षिक संस्था कस्को लागी हामी चेतनशील प्राणी हाम्रो लागी ।
हो यहि कारणले हामी सबैले आ—आफनो गलती सुधार गरि माफी र क्षमा याचना गरि समाज र देशको हितमा काम गर्न सकियौँ भन्ने सायद सबैलाई राम्रो हुनेथियो । मानव जातिको धेरै समस्या मध्य यो एउटा समस्या हो दुई मिनेट छलफल गरि समाधान हुने विषय वस्तुमा अदालत, प्रहरी र अन्य विभिन्न निकायमा पुग्नु कहाँबाट हामी शिक्षित र सक्ष्म हौँ भन्ने कुरा बुझन जरुरी छन् । आज जतिले आन्दोलन गरे अन्तिम विक्लपको रुप भनेको छलफल र समझदारी नै हो । र यो विषय वस्तु बुझनलाई कक्षा एक देखि कलेजसम्म पढेलेखेका मान्छे बुझदैनन् भन्ने म, हामी र तपार्ईँ कस्लाई भनुहुन्छ यो फेरी फरक विषय पनि हो । जे सत्य छ सो कुरालाई सहर्ष स्वीकारियौँ भन्ने झग्डा र द्घन्द हुने विषय नै हुदैनन् ।

माथी उल्लेख भएको सबै विषय वस्तुहरु विषेश मान्छे अथवा चेतनशिल प्राणी म, हामी र तपाईँको लागी नै हो । मानव जाति र जनावर, पशुको लागी छुटाछुटै सरकारले विभिन्न व्यवस्था गरिएको छ । होइन भन्ने पशु र मानव जाति बिच्चको सम्बन्धमा प्रश्न खडा हुनसक्ने हुन्थियो । हस्पिटल हामी जानुपर्छ किनकी हामी जथाभावी फोहोर फल्छौँ । वातावरण सन्तुलनमा प्रभावकारी काम गर्दैनौ । जथाभावी स्कुल तथा कलेजहरुको स्थापना गरेका छौँ । राजनिति खतम भयो भनेर बोल्छौँ र फेरी उहिँ पुरानो अनुहार विजयी हाशिल गर्ने गरेको छ । जथाभावी खानेकुरा खानु हुदैन भनेर कक्षा एक देखी कलेजसम्म पढ्छौँ फेरी उहीँ कहिल्यै नगर्ने काम गर्छौँ । मानव जातिले नैतिक शिक्षा पढेको छ तर हालको अवस्थामा नैतिकता हराउँदै गएको भन्दा सायद गलत नहोला । अब प्रश्न उठछ के पढियौँ, हामी के सिकियौँ र के सिकायौँ । आज हिसाब गरौँ कारागारमा कति पढेलेखेका मान्छे छन् । अनि कति अपराध बढेको छ । कति मान्छे पढाई गरि बेरोजगार छन् । कति मान्छे अस्वास्थ्य छन् यी र यस्ता समस्या हेरियौँ भन्ने के हामी पढियौँ र के सिकीयौैैैैैँ भन्ने प्रश्न खडा गरिदिन्छन् ।

अदालत, प्रशासन, प्रहरी, सुरक्षाको सम्पूर्ण निकाय लगायत मान्छे पढेलेखेका मान्छेको लागी होइन भनेर अहिले तपाईँ हामी भन्न् सक्दैनौँ होला । अपराध मान्छेबाटै हुन्छन् । कानुन विपरित काम पनि मान्छेबाटै हुन्छन् अनि हामी कसरी चेतनशील प्राणी । यो कसरी हुनसक्छ । पढेलेखेका मान्छे म, हामी र तपाईँ नै हो अरु पकै होइनन् होला ।

निष्कर्ष ः मानव जातिमा यत्रो समस्या किन ? र यदि सहि र गलत छुट्याउन सक्ने हामी पढेलेखेका मान्छै हौँ भन्ने अदालत र प्रहरीको मा यति मुदाहरु कस्को छ । जस्काे गलती छ सहर्ष स्विकार्दै गयौं भन्ने समाजमा एउटा सहि दिशानिर्देश दिनपनि सकिन्छन् ।