नेपाल प्राकृतिक सुन्दरता र सांस्कृतिक विविधताले भरिएको एउटा सानो तर अद्वितीय देश हो। हिमालय पर्वतदेखि तराईका उपजाऊ भूबनोट सम्म, यहाँको प्राकृतिक स्रोत, कला, संस्कार, र संस्कृति विश्वभर चर्चित छन्। यद्यपि, यस सुन्दरताको बिचमा हाम्रो देशले राजनीतिक अस्थिरता, आर्थिक मन्दी, र रोजगारीको अभावको समस्यामा लामो समयदेखि संघर्ष गर्दै आएको छ।

वर्तमान अवस्था

नेपालको जनसंख्या २९,६३५,९७६ छ। यति ठूलो जनसंख्यामा युवा वर्गको अनुपात उच्च छ। तर, देशको आर्थिक अवस्था कमजोर छ, र यहाँका जनतालाई सामान्य जीवनयापनमै समस्या पर्ने गरेको छ। विशेष गरी, गाउँबाट सहरमा आउने युवा वर्गले शिक्षाको लागि संघर्ष गर्नु, शिक्षा सकिएपछि रोजगार पाउन संघर्ष गर्नु, र अन्ततः देशमै बस्न असहज ठानेर विदेश जानु पर्ने अवस्था बनिरहेको छ। पछिल्लो समय कोरोना जस्तो डरलाग्दो महामारीमा भएको लकडाउनले गर्दा देशको अवस्था कमजोर साथै आर्थिक मन्दी निकै बढेको छ। यस अवस्थाको कारण मानिसहरुले गर्दै गरेको व्यपार व्यवसाय धराप हुदै गएको थियो भने बैंक बाट लोन लिएकाहरुले समयमा लोन चुक्ता गर्न नसकेको अवस्थमा रह्यो। कसैले हिम्मत नहारी आफ्नो व्यपार व्यवसाय तथा कामलाई निरन्तरता दिएर राम्रो अवस्थामा पुग्न सफल भए भने कतिपयले जिन्दगी संग हार खाएर आत्महत्या हत्या समेत गर्न पुगे। केहि मानिसहरुले पुर्ण जिरो बाट आफ्नो कारोबार सुरु गरेका पनि छन् भने कतिपयले व्यवसाय, कारोबार परिवर्तन गरेका छन्।

युवा पलायनको अवस्था र बिदेश जानुको मुख्य कारण

नेपालबाट हरेक वर्ष लाखौं युवा विदेश जान बाध्य छन्। त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा प्रत्येक दिन देखिने दृश्यले यसलाई अझ स्पष्ट बनाउँछ। देशभित्र काम गरेर राम्रो आय आर्जन गर्न नसक्दा मानिसहरू विदेशको अवसरतिर आकर्षित हुन्छन्। देशमा रोजगारीका अवसर सीमित छन्, र पाएको तलबले परिवार पाल्न कठिन छ। शिक्षा र भविष्यप्रति अनिश्चितता: राम्रो शिक्षा हासिल गरे पनि यहाँको श्रम बजारले युवा वर्गलाई उचित अवसर दिन सक्दैन। हातमा डिग्रीको सर्टिफिकेट बोकेर रोजगारीका लागी इन्स्टिच्युट धाइ राख्नु पर्ने,सोचे जस्तो काम र पैसा पनि नपाउने।

विदेश गएकाहरूले राम्रो आम्दानी गरेर आफ्नो परिवारको जीवनस्तर सुधार गरेका छन्। तर, यसले देशभित्र श्रम शक्तिको कमी निम्त्याएको छ। युवा जनशक्ति विदेश जाँदा देशको विकास निर्माणका क्षेत्रमा ठूलो असर परेको छ। विशेष गरी ग्रामीण क्षेत्रमा कृषि, उद्योग, र सेवा क्षेत्रले दक्ष जनशक्ति गुमाएको छ। नेपालको भविष्य धेरै हदसम्म देशको आर्थिक नीति, शिक्षा प्रणाली, र रोजगार व्यवस्थापनमा निर्भर छ। यदि देशले आर्थिक मन्दीको समस्या समाधान गर्न सकेन भने, देशले अझ धेरै युवा गुमाउनेछ।

सरकारले उद्योग, पर्यटन, कृषि, र सेवा क्षेत्रलाई प्राथमिकतामा राखेर रोजगारीका अवसर सिर्जना गर्नुपर्छ।

स्थानीय उद्योगहरू प्रवर्द्धन: साना र मझौला उद्योगलाई कर छुट, कच्चा पदार्थको उपलब्धता, र वित्तीय सहायतामा जोड दिनुपर्छ। परम्परागत कृषि प्रणालीलाई प्रतिस्थापन गरेर आधुनिक प्रविधि प्रयोग गरिएमा ग्रामीण भेगका जनतालाई रोजगारी दिन सकिन्छ।

शिक्षा प्रणाली रोजगारमुखी हुन आवश्यक छ। प्राविधिक र व्यावसायिक शिक्षामा जोड दिनु पनि निकै आवश्यकता छ । उच्च शिक्षा र तालिम प्राप्त गर्ने अवसर गाउँस्तरसम्म पुर्‍याउन पर्ने निकै जरुरी छ। देशको विकासका लागि राजनीतिक स्थायित्व महत्वपूर्ण छ। भ्रष्टाचार नियन्त्रण र जिम्मेवार शासन प्रणालीले दीर्घकालीन परिवर्तन ल्याउन सक्छ।सरकारले उद्यमशीलता विकासका लागि अनुदान, सस्तो ऋण, र बजारको व्यवस्था गर्नुपर्छ।डिजिटल अर्थतन्त्र र प्रविधिमा लगानी गरेर युवालाई स्वरोजगारको अवसर दिनुपर्छ।

निष्कर्ष

नेपालमा अहिले देखिएको समस्या केवल आर्थिक र सामाजिक मात्र नभएर संरचनागत हो। यसलाई समाधान गर्न दीर्घकालीन योजना र प्रतिबद्धता आवश्यक छ। यदि सरकारले ठोस कदम चाल्यो भने, युवाहरूको विदेश पलायन रोकिनेछ, देशभित्रै रोजगारीको सिर्जना हुनेछ, र नेपालले आर्थिक स्थायित्व हासिल गर्नेछ।

नेपालका युवा भविष्य निर्माणका आधार हुन्। तिनको सीप र श्रम देशभित्रै सदुपयोग गर्न सकियो भने मात्र देशले उज्ज्वल भविष्यतर्फ कदम चाल्न सक्छ।